Καλή Χρονιά! Χρόνια πολλά, με έρωτα και μαθηματικά!
Απαντά στο ερώτημά του με δύο κύριες αιτίες, η μία εκ των οποίων έχει κοινά στοιχεία με τον προβληματισμό που ανέπτυξα στο άρθρο “Η ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΟΦΕΙΛΕΙ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ΜΟΝΤΕΛΟ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ”, το οποίο από πολλούς συναδέλφους σχολιάστηκε θετικά, αλλά σε μια μερίδα αναγνωστών έχει εγείρει θύελα αντιδράσεων, αφορισμών και -ακόμη ακόμη και- ύβρεων προς το πρόσωπό μου! Τέλος πάντων…
Ο Frenkel θεωρεί ότι ο χαμηλός μαθηματικός γραμματισμός οφείλεται, κατά πρώτον στην υψηλή τους αφαίρεση και κατά δεύτερο στο σχολείο, “όπου ερχόμαστε σε επαφή με ένα μικροσκοπικό τμήμα των μαθηματικών που το μεγαλύτερο μέρος τους θεμελιώθηκε εδώ και πάνω από χίλια χρόνια. Από τότε τα μαθηματικά έχουν προχωρήσει τρομακτικά, ωστόσο οι θησαυροί των μοντέρνων μαθηματικών παραμένουν για τους περισσότερους από εμάς κρυμμένοι.”
Από τα πολλά κι ενδιαφέροντα που αναφέρονται στον πρόλογο του βιβλίου επέλεξα τρία κεντρικά σημεία, στα οποία θα εστιάσω στη συνέχεια.
Το πρώτο από τα τρία το έχω ήδη αναφέρει. Έχει να κάνει με το “μικροσκοπικό” τμήμα των μαθηματικών το οποίο διδάσκουμε στο σχολείο μας. Θα μου πείτε τώρα πως όλοι διαμαρτύρονται για την εκτενή ύλη κι εγώ θεωρώ πως είναι “μικροσκοπικό” τμήμα των μαθηματικών; Υπό μια έννοια δεν είναι απλά μικροσκοπικό είναι και ιδιαίτερα βολικό για πολλούς διδάσκοντες. Θα εξηγήσω αμέσως τι εννοώ, παραπέμποντας στην εισήγηση που έκαναν οι συνάδελφοι Μαλλιάκας Κωνσταντίνος και Πλαϊνιώτης Θεόδωρος, στο 32ο Συνέδριο της ΕΜΕ, με τίτλο: Ανάλυση των ασκήσεων των Μαθηματικών του σχολικού βιβλίου της Γ’ Γυμνασίου στην Ελλάδα ως προς το είδος και το μετασχηματισμό της γνώσης που απαιτείται και ως προς τη μορφή τους. Οι συνάδελφοι διαπίστωσαν πως το 70% των ασκήσεων του σχολικού βιβλίου είναι μη πλαισιωμένες ασκήσεις, που ζητούν να υπολογιστούν παραστάσεις ή να λυθούν εξισώσεις. Κι εγώ συμπληρώνω, από την εμπειρία μου, πως η πλειοψηφία των διδασκόντων επιλέγει αυτές τις ασκήσεις! Υπό αυτήν την έννοια ασχολούμαστε με ένα “μικροσκοπικό” και άκρως φορμαλιστικό, κύριε Κυριακόπουλε, κομμάτι των μαθηματικών που κάνει τους μαθητές να δυσφορούν και τους ενήλικες να συμπεριφέρονται όπως εύλογα περιγράφει ο Frenkel στον πρόλογό του. Να υπενθυμίσω όμως ότι ο Frenkel δεν σχολιάζει την ελληνική πραγματικότητα. Οποία σύμπτωση, επομένως, να παρατηρείται και στη χώρα μας το ίδιο ακριβώς φαινόμενο! [Οι περισσότεροι ενήλικες και στην Ελλάδα δηλώνουν ευθαρσώς πως απεχθάνονται τα μαθηματικά!]
Και περνώ στο δεύτερο σημείο του προλόγου που θέλω να θίξω, το οποίο συνδέεται άμεσα με αυτό που λέμε μαθηματικά εγγράμματη κοινωνία. Γράφει ο Frenkel σχετικά:
…το 1996, μια επιτροπή που είχε οριστεί από την κυβέρνηση των ΗΠΑ, σε μια μυστική συνάντηση, άλλαξε έναν μαθηματικό τύπο για τον υπολογισμό του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή. Ήταν ο τύπος που μετρά τον πληθωρισμό και καθορίζει τις φορολογικές κλίμακες, την κοινωνική ασφάλιση, την ιατρική φροντίδα και άλλες συναρτημένες πληρωμές. Αυτό έπληξε δεκάδες εκατομμυρίων Αμερικανών. Ωστόσο, η δημόσια συζήτηση σχετικά με τον νέο μαθηματικό τύπο και τις συνέπειές του ήταν πολύ περιορισμένη. Και πρόσφατα έγινε μια ακόμη απόπειρα να χρησιμοποιηθεί αυτός ο σκοτεινός τύπος ως πισώπλατο χτύπημα για την οικονομία των ΗΠΑ. (για περισσότερα το άρθρο του Frenkel εδώ)
Και συνεχίζει ο συγγραφέας, λέγοντας:
Σε μια μαθηματικά εγγράμματη κοινωνία αυτού του είδους οι παρασκηνιακές συμφωνίες θα είχαν πολύ μικρότερες προοπτικές επιτυχίας. … Θα πρέπει να έχουμε όλοι πρόσβαση στη μαθηματική γνώση και στα εργαλεία που απαιτούνται, για να προστατευθούμε από αυθαίρετες αποφάσεις που λαμβάνονται από τους ολίγους ισχυρούς μέσα σ’ έναν κόσμο που βασίζεται όλο και περισσότερο στα μαθηματικά. Όπου δεν υπάρχουν μαθηματικά δεν υπάρχει ούτε ελευθερία.
O Keith Devlin κάνει μια αντίστοιχη δήλωση:
Και αν ακόμη δεν είναι αυτοσκοπός να αναδείξουμε μέσα από το μάθημά μας τον επόμενο Devlin ή τον επόμενο Frenkel, χωρίς κανένας να το αποκλείει και αυτό, μήπως δεν είναι καθήκον μας να μειώσουμε στο ελάχιστο δυνατό την απέχθεια για το μάθημα των Μαθηματικών, αυτό το δυσάρεστο συναίσθημα που παραδέχονται πολλοί ενήλικες, με ένα … αξιοπερίεργο μείγμα περιφρόνυσης και περιφάνειας; Οπότε, τι κάνουμε γι’ αυτό; Προς το παρόν, το ερώτημα θα μείνει ανοιχτό!